HR รีพอร์ต

เรื่องเล่าจากสมัยโบราณที่ยังคงมีค่า

ลองนึกภาพว่าเราย้อนเวลากลับไปเมื่อ 2,500 ปีที่แล้ว ในดินแดนจีนโบราณ มีชายคนหนึ่งชื่อ “ขงจื๊อ” หรือที่เรียกกันว่า “Confucius” ในภาษาอังกฤษ ท่านเป็นครูผู้ยิ่งใหญ่ที่มีศิษย์มากมายตามเรียนรู้

สิ่งที่น่าสนใจคือ ท่านขงจื๊อไม่ได้เขียนหนังสือไว้เอง แต่เป็นพวกลูกศิษย์ที่รักและเคารพท่านมาก จึงช่วยกันจดบันทึกคำสอน บทสนทนา และเรื่องราวต่างๆ ของครูไว้ หนังสือ “บทสนทนาของขงจื๊อ” หรือ “Analects” จึงเกิดขึ้นมา

เหมือนกับสมัยนี้ที่นักเรียนชอบจดสิ่งที่ครูพูดในห้องเรียน แต่ในกรณีนี้ สิ่งที่จดไว้กลายเป็นปรัชญาชีวิตที่คนทั่วโลกศึกษากันมาหลายพันปี

ครูของโลก

ท่านขงจื๊อไม่ได้เกิดมาเป็นเจ้าชาย หรือคนรวยใหญ่ ท่านเป็นแค่ชายธรรมดาที่มีความใฝ่รู้และรักการสอน สิ่งที่ทำให้ท่านพิเศษคือความเชื่อมั่นว่า “การศึกษาและความดีงาม” สามารถเปลี่ยนแปลงสังคมได้

ในสมัยนั้น จีนกำลังเผชิญปัญหาสังคมมากมาย เหมือนกับปัจจุบันที่เรามีปัญหาการทุจริต ความเห็นแก่ตัว และความขัดแย้งในสังคม ท่านขงจื๊อเชื่อว่าทางออกไม่ได้อยู่ที่การใช้อำนาจหรือความรุนแรง แต่อยู่ที่การปลูกฝังคุณธรรมในใจคน

ท่านเปรียบว่า “ถ้าผู้นำมีคุณธรรม ประชาชนก็จะเลียนแบบ เหมือนกับแรงลมที่พัดผ่านทุ่งข้าว ข้าวจะโน้มตามทิศทางลม”

สี่เสาหลักแห่งปรัชญาขงจื๊อ

เสาที่ 1: ความเมตตา (仁 – เหริน)

“เมตตา” ในปรัชญาขงจื๊อไม่ได้หมายถึงแค่ความกรุณา แต่หมายถึงความรักที่แท้จริงต่อเพื่อนมนุষย์ ท่านสอนว่า คนที่มี “เหริน” จะไม่ทำร้ายผู้อื่น และจะช่วยเหลือคนอื่นเหมือนกับช่วยเหลือตัวเอง

ตัวอย่างในชีวิตประจำวัน: เมื่อเราเห็นเพื่อนร่วงงาน เราไม่รอให้เขามาขอความช่วยเหลือ แต่เราเข้าไปช่วยด้วยใจที่จริงใจ หรือเมื่อเราเดินผ่านคนแก่ที่กำลังยกของหนัก เราหยุดเข้าไปช่วย ไม่ใช่เพราะมีใครบอก แต่เพราะใจเรารู้สึกว่าควรทำ

เสาที่ 2: ความชอบธรรม (义 – อี้)

ความชอบธรรมคือการรู้ว่าอะไรถูก อะไรผิด และมีความกล้าที่จะทำในสิ่งที่ถูก แม้ว่าจะเสียประโยชน์ส่วนตัว

มีเรื่องเล่าว่า ครั้งหนึ่งมีคนมาถามท่านขงจื๊อว่า “ถ้าได้เงินก้อนใหญ่มาโดยไม่ชอบธรรม ท่านจะเอาไหม?” ท่านตอบว่า “เงินทองที่ได้มาไม่ถูกต้อง เหมือนกับเมฆลอยฟ้าสำหรับข้า ดูได้แต่จับไม่ได้”

ในยุคนี้ เราเห็นตัวอย่างชัดเจน เช่น การที่คนขับรถมอเตอร์ไซค์รับจ้างเก็บกระเป๋าเงินที่ลูกค้าทำหล่นแล้วนำไปคืน แม้ว่าข้างในจะมีเงินหลายหมื่นบาท หรือเจ้าของร้านอาหารที่ขายอาหารสะอาด ไม่เอาสีผสมอาหาร แม้จะขายได้ราคาถูกกว่า

เสาที่ 3: ความเคารพ (礼 – ลี่)

“ลี่” ไม่ได้หมายถึงแค่มารยาทภายนอก แต่หมายถึงการเคารพที่มาจากใจจริง ท่านเชื่อว่าถ้าคนในสังคมรู้จักเคารพกัน สังคมจะมีความสงบสุข

เรื่องเล่าจากสมัยโบราณ: มีชายคนหนึ่งมาถามท่านขงจื๊อว่า “ทำไมต้องไหว้บูชาบรรพบุรุษ?” ท่านตอบว่า “การไหว้บูชาไม่ใช่เพราะเชื่อว่าผีมีจริง แต่เพราะความกตัญญู หากเราลืมคนที่ให้ชีวิตเรา เราจะไม่รู้จักรักคนที่อยู่ข้างกายเรา”

ตัวอย่างสมัยใหม่: การที่ลูกโทรหาพ่อแม่ทุกวัน ไม่ใช่เพราะบังคับ แต่เพราะรัก การยืนให้ผู้สูงอายุนั่งในรถเมล์ การพูดคำว่า “ขอบคุณ” เมื่อได้รับความช่วยเหลือ

เสาที่ 4: ปัญญา (智 – จือ)

ท่านขงจื๊อมีคำสอนที่โด่งดังว่า “รู้ก็บอกว่ารู้ ไม่รู้ก็บอกว่าไม่รู้ นั่นแหละคือความรู้แท้” ท่านสอนให้เราใฝ่เรียนรู้ แต่ไม่อวดรู้

มีเรื่องเล่าว่า มีคนมาถามท่านเรื่องการตาย ท่านตอบว่า “ยังไม่รู้เรื่องการมีชีวิตอยู่เลย จะไปรู้เรื่องการตายทำไม” ท่านไม่ปฏิเสธคำถาม แต่บอกว่าควรเรียนรู้สิ่งที่อยู่ตรงหน้าก่อน

ในชีวิตประจำวัน: เมื่อเราไม่เข้าใจเรื่องอะไร เราไม่ต้องแกล้งทำเป็นรู้ แต่ถามหรือหาข้อมูลเพิ่มเติม เหมือนกับแพทย์ที่ดี จะไม่อวดรู้ แต่จะส่งต่อไปหาผู้เชี่ยวชาญที่เหมาะสมกว่า

ครอบครัว คือ รากฐานของสังคมที่ดี

ท่านขงจื๊อให้ความสำคัญกับครอบครัวมากเป็นพิเศษ ท่านเชื่อว่าถ้าครอบครัวแต่ละครอบครัวอบอุ่น สังคมก็จะสงบสุข ท่านสอนเรื่อง “ความกตัญญูกตเวที” (孝 – เซียว) ว่าเป็นรากฐานของคุณธรรมทั้งหลาย

เรื่องเล่าที่น่าสนใจ: มีลูกศิษย์คนหนึ่งถามท่านว่า “ความกตัญญูคืออะไร?” ท่านตอบหลายคำตอบให้คนละคน

• กับคนที่รวย ท่านบอกว่า “การดูแลพ่อแม่ให้มีความสุข”
• กับคนที่ไม่มีเงิน ท่านบอกว่า “การทำให้พ่อแม่เป็นสุขด้วยหน้าตายิ้มแย้ม”
• กับคนที่ฉลาด ท่านบอกว่า “การไม่ทำให้พ่อแม่เป็นห่วง”

ท่านรู้ว่าคนแต่ละคนมีสถานการณ์ต่างกัน ความกตัญญูจึงแสดงออกได้หลายแบบ แต่หัวใจสำคัญคือ “ความรัก” และ “ความเอาใจใส่”

หลักทองคำที่ใช้ได้ทุกยุคสมัย

คำสอนที่โด่งดังที่สุดของท่านขงจื๊อคือ “อย่าทำกับคนอื่นในสิ่งที่เราไม่อยากให้เขาทำกับเรา” ซึ่งคล้ายกับหลักคำสอนในศาสนาต่างๆ ทั่วโลก

ลองดูตัวอย่างในชีวิตประจำวัน:

• เราไม่ชอบให้คนมาดูดาวน์เรา เราก็ไม่ควรดูดาวน์คนอื่น
• เราไม่ชอบให้คนนินทาเราลับหลัง เราก็ไม่ควรนินทาใครลับหลัง
• เราไม่ชอบให้คนโกหกเรา เราก็ไม่ควรโกหกใคร
• เราชอบให้คนยิ้มให้เราเวลาเจอกัน เราก็ควรยิ้มให้คนอื่นบ้าง

การเรียนรู้ คือ ความสุขที่แท้จริง

ท่านขงจื๊อเปิดหนังสือด้วยประโยคที่โด่งดัง: “เรียนแล้วได้นำมาใช้ ก็เป็นความสุข” ท่านเชื่อว่าการเรียนรู้ไม่ใช่เพื่ออวด แต่เพื่อนำมาใช้ในชีวิต

ตัวอย่าง:

• เรียนภาษาต่างประเทศ แล้วได้ใช้สื่อสารกับเพื่อนต่างชาติ
• เรียนทำอาหาร แล้วได้ทำให้คนที่เรารักกิน
• เรียนการเงิน แล้วได้วางแผนการออมเงินให้ครอบครัว

ท่านยังสอนว่า “มีเพื่อนมาจากที่ไกล ช่างเป็นความสุข” แสดงให้เห็นว่าการแลกเปลี่ยนความรู้กับคนอื่นเป็นสิ่งที่น่าดีใจ

การเป็นผู้นำที่ดี

ท่านขงจื๊อมีคำสอนเรื่องผู้นำที่น่าสนใจ ท่านบอกว่า “ถ้าอยากปกครองคนอื่น ต้องปกครองตัวเองให้ได้ก่อน” ท่านเชื่อว่าผู้นำที่ดีจะต้องเป็นแบบอย่างที่ดี ไม่ใช่แค่สั่งการ

เรื่องเล่าจากประวัติศาสตร์: มีกษัตริย์องค์หนึ่งถามท่านว่า “จะปกครองประเทศให้ดีได้อย่างไร?” ท่านตอบว่า “ท่านจงเป็นแบบอย่างที่ดี ประชาชนจะเลียนแบบ ถ้าท่านซื่อสัตย์ ข้าราชการจะซื่อสัตย์ ถ้าท่านยุติธรรม ประชาชนจะเคารพกฎหมาย”

ในชีวิตการทำงาน: หัวหน้าที่ดีจะไม่มาสายแล้วสั่งให้ลูกน้องมาตรงเวลา จะไม่ทำงานเลอะเทอะแล้วต่อว่าลูกน้องทำงานไม่เรียบร้อย

บทเรียนจากความผิดพลาด

ท่านขงจื๊อไม่ได้สมบูรณ์แบบ และท่านก็ไม่เคยอ้างว่าตัวเองสมบูรณ์แบบ ท่านเล่าว่า “ข้าไม่ใช่คนที่เกิดมาแล้วรู้ทุกอย่าง แต่เป็นคนที่รักการเรียนรู้และพยายามฝึกฝนตัวเอง”

เรื่องเล่าที่น่าสนใจ: ครั้งหนึ่งท่านไปเยี่ยมคนเจ็บที่ท่านไม่ชอบ ลูกศิษย์ถามว่า “ครูไม่ชอบเขา ทำไมยังไปเยี่ยม?” ท่านตอบว่า “ข้าไม่ชอบนิสัยของเขา แต่เขายังคงเป็นมนุษย์ ความเจ็บป่วยไม่มีกับใครที่สมควรได้รับ”

สิ่งนี้สอนให้เราเห็นว่า เราสามารถไม่เห็นด้วยกับความคิดหรือพฤติกรรมของคนอื่น แต่เราควรให้เกียรติในศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์

ใครเป็นคนดี?

ท่านขงจื๊อใช้คำว่า “จุนเจื่อ” (君子) เรียกคนที่มีคุณธรรม ซึ่งแปลได้หลายอย่าง เช่น “สุภาพบุรุษ” หรือ “คนดี” แต่ความหมายลึกๆ คือ “คนที่พัฒนาตัวเองอย่างต่อเนื่อง”

คุณสมบัติของ “จุนเจื่อ”:

• คิดก่อนพูด พูดแล้วทำจริง
• กล้ายอมรับความผิด และเรียนรู้จากข้อผิดพลาด
• ไม่หวังสิ่งตอบแทนเมื่อทำดี
• มองหาข้อดีในคนอื่น แทนที่จะจับผิด
• มีใจกว้าง ใจเย็น ไม่โกรธง่าย

ตรงข้ามกับ “เสี่ยวเหริน” (小人) คือคนใจแคบ มักคิดแต่เรื่องผลประโยชน์ส่วนตัว ชูน่าเกลียดชัง

ทำไมยังคงเป็นที่นิยม?

หลายคนอาจสงสัยว่า ทำไมคำสอนเก่าแก่อายุ 2,500 ปีจึงยังคงมีคนสนใจ คำตอบอยู่ที่ปัญหาของมนุษย์นั้นไม่ค่อยเปลี่ยน

ไม่ว่าจะเป็นยุคไหน คนเราก็ยังต้องเผชิญกับ:

• การเลือกระหว่างผลประโยชน์กับความถูกต้อง
• ความสัมพันธ์ในครอบครัวและสังคม
• การควบคุมอารมณ์และความต้องการ
• การเรียนรู้และพัฒนาตัวเอง

ข้อคิดสำหรับชีวิตประจำวัน

1. เริ่มต้นจากตัวเอง: ก่อนจะไปแก้ไขคนอื่น หรือสังคม ลองแก้ไขตัวเองก่อน
2. ให้เวลากับครอบครัว: ความสำเร็จในการงานไม่มีความหมาย ถ้าครอบครัวไม่มีความสุข
3. เรียนรู้อย่างต่อเนื่อง: โลกเปลี่ยนไป แต่การเรียนรู้ยังคงเป็นกุญแจของความสำเร็จ
4. ใจกว้าง ใจเย็น: ปัญหาหลายอย่างจะคลี่คลายได้ ถ้าเราไม่ตอบโต้ด้วยอารมณ์
5. ช่วยเหลือผู้อื่น: ความสุขที่แท้จริงมาจากการเห็นคนอื่นมีความสุข

มรดกที่ยั่งยืน

บทสนทนาของขงจื๊อไม่ใช่หนังสือธรรมดา แต่เป็นเหมือนเพื่อนคู่คิดที่คอยให้คำปรึกษา เมื่อเราอ่านแล้ว เราจะพบว่าหลายเรื่องที่ท่านสอน เราก็รู้อยู่แล้วในใจ แต่การได้อ่านทำให้เราเกิดกำลังใจที่จะนำไปปฏิบัติ

ท่านขงจื๊อไม่ได้สอนให้เราเป็นนักบุญ แต่สอนให้เราเป็น “มนุษย์ที่สมบูรณ์” คือคนที่มีความรัก ความเข้าใจ ความยุติธรรม และปัญญา

ในยุคที่โลกเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว การกลับไปหาหลักการพื้นฐานของการเป็นมนุษย์ที่ดี อาจเป็นสิ่งที่เราทุกคนต้องการ มากกว่าเทคโนโลยีใดๆ ก็ตาม

หนังสือเล่มเล็กๆ เล่มนี้ เป็นเหมือนกระจกส่องใจ ที่ช่วยให้เราเห็นตัวเองชัดขึ้น และหาทางเป็นคนที่ดีกว่าเดิม ทั้งกับตัวเอง ครอบครัว และสังคม

สุดท้ายนี้ เหมือนกับที่ท่านขงจื๊อเคยกล่าวไว้ว่า “การเดินทางพันลี้ เริ่มต้นจากก้าวแรก” การเปลี่ยนแปลงชีวิตให้ดีขึ้น ก็เริ่มต้นจากการตัดสินใจที่จะเป็นคนดีในวันนี้

#hrรีพอร์ต