HR รีพอร์ต

ถ้าคุณเคยฝันที่จะมีธุรกิจของตัวเอง แต่กลัวว่าจะต้องจ้างพนักงานเป็นร้อยคน เช่าออฟฟิศใหญ่โต หรือระดมทุนนับล้าน วันนี้เราจะมาเล่าให้ฟังเรื่องราวที่อาจจะเปลี่ยนมุมมองของคุณ

เรื่องเล่าจากคนที่เลือกอยู่เล็ก

เจสัน (Jason Fried) ผู้ก่อตั้ง Basecamp บริษัทซอฟต์แวร์ดังจากชิคาโก เคยบอกไว้ว่า “เราไม่อยากเป็นบริษัทใหญ่ เราอยากเป็นบริษัทที่ดี”

เขามีทีมงานแค่ 50 กว่าคน แต่มีลูกค้าหลายล้านคน รายได้ปีละหลายร้อยล้านบาท และที่สำคัญคือ ทุกคนในทีมมีความสุขกับงาน ไม่ต้องทำงานล่วงเวลา มีเวลาให้ครอบครัว

หรือเอาตัวอย่างใกล้ตัวหน่อย อาจจะเป็นเพื่อนของคุณที่เปิดร้านกาแฟเล็กๆ ในซอย แค่ 2-3 โต๊ะ แต่กลับมีลูกค้าประจำที่ยอมขับรถมาไกลเพื่อมาดื่มกาแฟที่นี่ เพราะเขารู้จักลูกค้าทุกคนในนาม รู้ว่าใครชอบดื่มอะไร เวลาไหน

นี่คือสิ่งที่ Paul Jarvis เรียกว่า “Company of One” – ธุรกิจที่เลือกอยู่เล็ก แต่ทำให้ดี

ทำไมเราถึงคิดว่าใหญ่ = ดี?

ในสังคมเรา เวลาได้ยินคำว่า “ธุรกิจ” ส่วนใหญ่จะนึกถึงบริษัทใหญ่ๆ เช่น CP, True, PTT หรือแม้แต่สตาร์ทอัพที่ได้เงินทุนเป็นพันล้าน

เราเลยคิดว่า การเติบโตเป็นสิ่งที่ดี ยิ่งใหญ่ยิ่งดี ยิ่งเร็วยิ่งดี

แต่ Paul Jarvis มาท้าทายความคิดนี้ เขาบอกว่า การเติบโตไม่ใช่เป้าหมาย แต่เป็นเครื่องมือ เราควรเติบโตเฉพาะเมื่อมันช่วยแก้ปัญหาหรือสร้างคุณค่าได้จริงๆ

ลองคิดดู ถ้าคุณเปิดร้านอาหารเล็กๆ ที่มีลูกค้าเต็มทุกวัน ทำกำไรดี เจ้าของร้านมีความสุข แล้วทำไมต้องขยายสาขา?

การขยายสาขาอาจจะทำให้:

• คุณภาพอาหารลดลง (เพราะควบคุมไม่ทั่วถึง)
• ต้นทุนเพิ่มขึ้น (ค่าเช่า ค่าจ้างพนักงาน)
• เจ้าของเครียดมากขึ้น (ต้องดูแลหลายที่)
• ความสัมพันธ์กับลูกค้าห่างออกไป

เรื่องจริงที่เกิดขึ้น: บทเรียนจากการเติบโตแบบไร้สติ

มี startup ในไทยบริษัทหนึ่ง (ขอไม่เอ่ยชื่อ) เริ่มต้นด้วยแอปส่งอาหารเล็กๆ ในมหาวิทยาลัย ตอนแรกทำดีมาก ลูกค้าติดใจ พนักงาน 5 คนทำงานกันแบบครอบครัว

แต่พอได้เงินทุน 100 ล้าน พวกเขาตัดสินใจขยายเร็วๆ จ้างพนักงาน 200 คน เปิดให้บริการทั่วกรุงเทพ

ผลที่ตามมา:

• คุณภาพบริการลดลง (ใช้เวลาส่งนานขึ้น)
• พนักงานไม่รู้จักกัน ทำงานแบบเครื่องจักร
• เงินทุนหมดเร็ว เพราะต้นทุนสูงมาก
• สุดท้ายต้องปิดกิจการ

ขณะที่ร้านส่งอาหารเล็กๆ อีกร้านในย่านเดียวกัน ที่ยังคงมีคนส่งแค่ 3 คน แต่รู้จักลูกค้าทุกคน รู้ว่าใครอยู่ที่ไหน ชอบอะไร กลับยังอยู่ได้จนทุกวันนี้ และมีกำไรดีกว่าเดิม

หลักการ “Company of One” คืออะไร?

1. เติบโตอย่างมีสติ (Conscious Growth)

แทนที่จะเติบโตเพื่อการเติบโต เราเติบโตเมื่อมีเหตุผลที่ชัดเจน

ตัวอย่าง: อากง (ขอใช้ชื่อสมมติ) เปิดร้านซ่อมรองเท้าเล็กๆ แค่คนเดียว วันละ 20-30 คู่ แต่ทำได้ดีมาก ลูกค้าติดใจ

เมื่อมีลูกค้าเยอะขึ้น เขาไม่รีบจ้างพนักงาน แต่เลือกที่จะ:

• รับงานเฉพาะรองเท้าที่ซ่อมได้ดี (มีความเชี่ยวชาญ)
• เพิ่มราคาตามคุณภาพ
• มีระบบจองคิว ลูกค้ายอมรอได้เพราะรู้ว่าคุ้มค่า

ผลลัพธ์: รายได้เพิ่มขึ้น 3 เท่า แต่ยังทำงานคนเดียว มีเวลาให้ครอบครัว

2. สร้างความเชี่ยวชาญ (Expertise)

Company of One เน้นการเป็นผู้เชี่ยวชาญในสิ่งที่ทำ มากกว่าการทำทุกอย่าง

ตัวอย่าง: แอน นักออกแบบกราฟิก แทนที่จะรับงานทุกแบบ เธอเลือกเฉพาะ:

• การออกแบบโลโก้สำหรับร้านกาแฟ
• รู้เรื่องธุรกิจกาแฟอย่างลึกซึ้ง
• มีพอร์ตงานเฉพาะด้านนี้เยอะมาก

ผลลัพธ์: เธอกลายเป็น “ที่ปรึกษาการออกแบบสำหรับร้านกาแฟ” คนแรกที่ใครๆ นึกถึง ค่าจ้างสูงกว่านักออกแบบทั่วไป 5 เท่า

3. ใช้เทคโนโลยีช่วย (Technology as Enabler)

ในยุคดิจิทัล คนคนเดียวสามารถทำงานที่เคยต้องใช้ทีม 10 คนได้

ตัวอย่าง: จิม นักเขียนโค้ด สร้างแอปจัดการค่าใช้จ่าย เขาใช้:

• Cloud computing แทนการซื้อเซิร์ฟเวอร์
• Automated testing แทนการจ้าง QA
• AI chatbot แทนฝ่ายลูกค้าสัมพันธ์
• Social media marketing แทนฝ่ายการตลาด

ผลลัพธ์: แอปมีผู้ใช้ 50,000 คน รายได้เดือนละ 2 ล้าน แต่เขายังทำงานคนเดียว

4. สร้างความสัมพันธ์แบบลึกซึ้ง (Deep Relationships)

แทนที่จะมีลูกค้าเป็นล้าน แต่ไม่รู้จักใคร Company of One เน้นการมีลูกค้าน้อยกว่า แต่รู้จักดี

ตัวอย่าง: คุณหมอสมชาย เปิดคลินิกเล็กๆ แค่ 20 ที่นั่ง แต่:

• จำชื่อผู้ป่วยทุกคน
• รู้ประวัติครอบครัว
• ติดตามอาการหลังรักษา
• ให้คำปรึกษาทาง Line ได้ตลอดเวลา

ผลลัพธ์: ผู้ป่วยไม่เปลี่ยนหมอ ยอมขับรถมาไกล บอกต่อญาติมิตร รายได้มั่นคง

ข้อดีของการเป็น Company of One

1. ความยืดหยุ่นสูง

เมื่อมีทีมเล็ก การเปลี่ยนแปลงทำได้เร็ว

ตัวอย่างจริง: ตอน COVID-19 ระบาด

• ร้านอาหารใหญ่ๆ ต้องใช้เวลาหลายเดือนในการปรับตัว เพราะต้องประชุมคณะกรรมการ วางแผนใหม่
• แต่ร้านเล็กๆ เปลี่ยนเป็น delivery ได้ในวันเดียว

2. ควบคุมคุณภาพได้ดี

เมื่อทำด้วยตัวเอง หรือทีมเล็ก เราสามารถดูคุณภาพได้ทุกชิ้นงาน

3. ต้นทุนต่ำ

• ไม่ต้องเช่าออฟฟิศใหญ่
• ไม่ต้องจ้างพนักงานเยอะ
• ไม่ต้องซื้ออุปกรณ์มากมาย

4. ความสมดุลชีวิต

เจ้าของธุรกิจมีเวลาให้ตัวเอง ครอบครัว ไม่ต้องเครียดกับการบริหารคนเยอะๆ

ข้อจำกัดที่ต้องรู้

แน่นอนว่า Company of One ก็มีข้อจำกัด:

1. รายได้อาจมีเพดาน

เมื่อทำคนเดียวหรือทีมเล็ก รายได้อาจจะไม่สูงเท่าบริษัทใหญ่

แต่: รายได้น้อยกว่า แต่กำไรสุทธิอาจจะสูงกว่า เพราะต้นทุนต่ำมาก

2. พึ่งพาตัวเองมาก

ถ้าเจ้าของป่วย หรือไปเที่ยว ธุรกิจก็หยุด

แก้ได้โดย: สร้างระบบที่ทำงานโดยอัตโนมัติ หรือมีคนช่วยงานพาร์ทไทม์

3. โอกาสการเติบโตจำกัด

บางธุรกิจจำเป็นต้องใหญ่ เช่น การผลิตรถยนต์

แต่: ในยุคดิจิทัล มีธุรกิจหลายแบบที่ทำได้แบบ Company of One

วิธีเริ่มต้นเป็น Company of One

ขั้นตอนที่ 1: หาจุดแข็งของตัวเอง

• คุณเก่งอะไร?
• คุณชอบทำอะไร?
• คนอื่นมักจะมาขอความช่วยเหลือเรื่องอะไร?

ขั้นตอนที่ 2: เริ่มเล็กๆ

อย่ารีบลาออกจากงาน เริ่มทำเป็นงานเสริมก่อน

ตัวอย่าง:

• ช่วงหลังเลิกงานหรือวันหยุดสุดสัปดาห์
• รับงานเล็กๆ น้อยๆ ก่อน
• เรียนรู้และปรับปรุงตลอดเวลา

ขั้นตอนที่ 3: สร้างชื่อเสียง

• ทำงานให้ดีที่สุด
• ขอให้ลูกค้าแนะนำต่อ
• สร้างผลงานที่น่าประทับใจ

ขั้นตอนที่ 4: ใช้เทคโนโลยีช่วย

• หาเครื่องมือที่ช่วยให้ทำงานได้เร็วขึ้น
• ใช้ social media โปรโมท
• สร้างเว็บไซต์หรือแอปง่ายๆ

ขั้นตอนที่ 5: กำหนดขอบเขต

• รู้ว่าจะทำอะไร ไม่ทำอะไร
• รู้ว่าลูกค้าแบบไหนที่เหมาะสม
• รู้ว่าจะเติบโตเมื่อไหร่ อย่างไร

เคล็ดลับสำคัญ

1. คุณภาพเหนือปริมาณ

ดีกว่าทำ 100 อย่างแล้วได้ปานกลาง ควรทำ 10 อย่างแล้วได้ดีเยี่ยม

2. สร้างระบบ

แม้จะเป็น Company of One ก็ต้องมีระบบ เพื่อไม่ให้งานรก

3. เรียนรู้ตลอดเวลา

โลกเปลี่ยนไว ต้องปรับตัวตาม

4. ดูแลตัวเอง

สุขภาพกายและใจสำคัญมาก เพราะธุรกิจพึ่งพาเราคนเดียว

สรุป: Company of One ไม่ใช่การฝันใหญ่น้อย

หลายคนอาจจะคิดว่าการเป็น Company of One เป็นการฝันใหญ่น้อย ไม่มีความทะเยอทะยาน

แต่ความจริงคือ การเลือกอยู่เล็กในยุคนี้ เป็นการตัดสินใจที่ฉลาดมาก เพราะ:

• เทคโนโลยีช่วยให้คนคนเดียวทำได้มากกว่าเดิม
• ผู้บริโภคเริ่มชอบความเป็นส่วนตัวมากขึ้น
• คุณภาพชีวิตสำคัญกว่าเงินเท่านั้น

Paul Jarvis ไม่ได้บอกว่าทุกธุรกิจต้องเล็ก แต่เขาอยากให้เราคิดใหม่เรื่องการเติบโต

การเติบโตควรมีจุดหมาย ควรช่วยแก้ปัญหา ควรสร้างคุณค่า ไม่ใช่เติบโตเพื่อการเติบโต

และที่สำคัญที่สุด เราควรกำหนดความสำเร็จของเราเอง อย่าให้สังคมกำหนดให้

บางคนความสำเร็จคือการมีบริษัทที่มีพนักงานหลายพันคน บางคนความสำเร็จคือการมีร้านเล็กๆ แต่ลูกค้ารัก มีเวลาให้ครอบครัว

ทั้งสองแบบถูกทั้งคู่ ขึ้นอยู่กับว่าเราต้องการอะไรจากชีวิต

ในยุคที่ทุกอย่างต้องเร็ว ใหญ่ เยอะ การเลือกช้า เล็ก น้อย อาจจะเป็นทางเลือกที่ดีที่สุดสำหรับหลายๆ คน

การเป็น Company of One ไม่ใช่การไม่มีความทะเยอทะยาน แต่เป็นการมีความทะเยอทะยานในแบบที่แตกต่าง

ความทะเยอทะยานที่จะทำสิ่งที่รัก ทำให้ดีที่สุด และมีชีวิตที่มีความสุข

นั่นอาจจะเป็นความสำเร็จที่ยิ่งใหญ่ที่สุดก็ได้.

#hrรีพอร์ต